Opis projektu:

Obszar Wielkiego Rowu Afrykańskiego, pomimo, że stracił dziś status „kolebki ludzkości”, nadal uznawany jest za ostoję naszego gatunku. Optymalne warunki środowiskowe pozwalały przetrwać tam człowiekowi w okresach dramatycznych kryzysów klimatycznych w plejstocenie. Równinę Serengeti również określić można więc matecznikiem człowieka. Szczególna umiejętność naszego gatunku – zdolność do przystosowywania się do bardzo różnych warunków środowiskowych, była jednym z fundamentów naszego sukcesu ewolucyjnego. Badania archeologiczne z obszaru Afryki wskazują, że to właśnie tam Homo sapiens zyskał tę cechę. Trwa burzliwa debata, co stało u podstaw owej plastyczności behawioralnej człowieka. Kilka lat temu, nasz zespół w wyniku badań w Sudanie, dostarczył nowych argumentów o niespotykanej rozdzielczości – wskazaliśmy wpływ zmienności pór roku i zmian środowiskowych na modele adaptacyjne ludzi. Obecnie wiemy, że człowiek ok 50 tys. lat temu wyraźnie zmieniał model życia dostosowując się do migracji zwierząt, wylewów Nilu i dostępności surowców. Plastyczność kształtowała się więc nie tylko w perspektywie tysiącleci, czy różnic geograficznych ale była ćwiczona w skali każdego cyklu rocznego. Celem projektu jest weryfikacja ustaleń z Doliny Nilu, na obszarze masowych, corocznych migracji zwierząt, a jednocześnie będącego kluczowym w najstarszej historii współczesnego człowieka – Równinie Serengeti.

We współpracy z tanzańskimi naukowcami z Uniwersytetu w Dar es Salaam planujemy zainicjować polskie badania archeologiczne w Tanzanii. Prace wykopaliskowe (3 sezony badawcze) będą prowadzone na stanowisku Loiyangalani w Serengeti. Zostało ono odkryte ok 50 lat temu, a wstępne badania wykazały jego duży potencjał poznawczy. Odkryto tam zarówno liczne zbiory artefaktów kamiennych jak i doskonale zachowane, skamieniałe szczątki zwierząt, co świadczy o dużym potencjale naukowym Loiyangalani. Zadania naukowe realizowane w ramach projektu to precyzyjne określenie chronologii stanowiska w oparciu o różne, metody analityczne w aktualnych wariantach (OSL singlegrain, AMS C14, ESR), ocena wpływu migracji zwierząt na styl życia ludzi w regionie w oparciu o nowatorsko stosowane badania archeozoologiczne, stworzenie nowoczesnych obrazowań topograficznych w oparciu o GIS, przetestowanie różnych metod analitycznych z zakresu Archaeological Science.

Badania wykopaliskowe na stanowisku Loiyangalani mają dostarczyć nowych danych do naszej wiedzy o podstawach plastyczności behawioralnej człowieka w epoce paleolitu środkowego. Jest to jeden z zasadniczych powodów realizacji projektu. Obszar Afryki Wschodniej, głównie Tanzanii, po epoce wielkich odkryć paleoantropologicznych, został niejako zmarginalizowany naukowo. Obecnie prowadzi się tam badania tylko okazjonalnie na kilku późno-plejstoceńskich stanowiskach, a nowe dane napływają głównie z RPA, Maroka, Algierii czy Sudanu. Realizując projekt chcemy na nowo wprowadzić dane naukowe z Rift Valley do debaty o ewolucji behawioralnej naszego gatunku i jego wyjątkowych cechach, które są fundamentalne również współcześnie. Odpowiadając na zaproszenie władz Tanzanii skierowane podczas zeszłorocznego kongresu PAN-Afrykańskiego, chcemy zainicjować polskie badania w tym kraju. Jest to unikalna okazja podjęcia badań w prestiżowym naukowo regionie, z którego dane pozwolą jeszcze mocniej zaistnieć polskiej archeologii w światowym dyskursie naukowym.

Ranga potencjalnie pozyskanych w ramach projektu wyników jest bardzo duża i trudna do przecenienia. Liczymy, że mogą one poważnie przyczynić się do rozwoju stanu naszej wiedzy o cechach behawioralnych, kognitywnych i adaptacyjnych człowieka w czasie jego udanej ekspansji poza Afrykę. Głównym efektem będzie pozyskanie przy użyciu najnowocześniejszych metod, nowych danych archeologicznych i archeozoologicznych z obszaru Afryki Wschodniej. Weryfikacja dotychczasowych datowań stanowiska pozwoli ustalić jak długo Serengeti stanowiło „matecznik” Homo sapiens, stwarzający optymalne warunki do życia według wzorów wypracowanych 100 tys. lat wcześniej. Spodziewamy się, że pozyskane w Serengeti informacje o łowiectwie, organizacji obozowisk, technikach obróbki różnych surowców kamiennych poważnie wzbogacą wiedzę o późnej ewolucji naszego gatunku i historii nabywania umiejętności, które umożliwiły mu kolonizację skrajnie różnych środowisk. Jest to ważna wiedza nie tylko w debacie naukowej ale również dla współczesnych społeczeństw zmagających się z globalnymi zmianami klimatycznymi.