Nicolas Martin, Adrien Thibeault, Lenka Varadzinová, Donatella Usai, Stanley H. Ambrose, Daniel Antoine, Petra Brukner Havelková, Matthieu Honegger, Joel D. Irish, Friederike Jesse, Laura Maréchal, Marta Osypińska, Piotr Osypiński, Frédéric Santos, Nicolas Vanderesse, Ladislav Varadzin, Rebecca J. Whiting, Clément Zanolli, Petr Velemínský, Isabelle Crevecoeur; PNAS, 31 Marca 2025

Enamel–dentine junction morphology reveals population replacement and mobility in the late prehistoric Middle Nile Valley

W jednym z najważniejszych czasopism naukowych na świecie – Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) – ukazała się publikacja współautorstwa prof. Marty Osypińskiej z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego, poświęcona genezie pierwszych społeczności rolniczo-hodowlanych w Dolinie Nilu. Artykuł stanowi istotny wkład w badania nad początkiem neolitu w Afryce Północno-Wschodniej i nad procesami, które doprowadziły do przekształcenia tradycyjnych społeczności łowiecko-zbierackich w populacje wytwórców żywności oraz grup o utrwalonej gospodarce produkcyjnej.

W ramach interdyscyplinarnych analiz badacze prześledzili cechy morfologiczne zębów ludzkich pochodzących z kilku stanowisk archeologicznych w Sudanie i Egipcie, datowanych od późnego plejstocenu po wczesny holocen. Zastosowanie nowatorskich metod morfometrycznych (analiza tzw. enamel-dentine junction, EDJ) pozwoliło na ocenę podobieństw biologicznych pomiędzy populacjami z różnych okresów, nawet w przypadku braku materiału genetycznego.

Uzyskane wyniki wskazują, że pojawienie się w Dolinie Nilu pierwszych społeczności rolniczo-hodowlanych nie było wyłącznie rezultatem lokalnej ewolucji kulturowej, lecz wiązało się z napływem nowych grup ludności z innych regionów Afryki. Badania te wnoszą zatem kluczowe argumenty do dyskusji o mechanizmach neolityzacji kontynentu, sugerując, że przemiany gospodarcze i społeczne miały charakter nie tylko kulturowy, ale i demograficzny.

PNAS cover

Projekt „Zintegrowany Program Rozwoju Uniwersytetu Wrocławskiego 2018-2022” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego

Fundusze Europejskie
Rzeczpospolita Polska
Unia Europejska