Opis projektu:

Antropologia fizyczna, to bardzo specyficzna dziedzina nauki, w której tak naprawdę analizuje się i wnikliwie bada ludzkie nieszczęścia pozostawiające ślady na kościach. Ale antropologia, to nie tylko badanie paleopatologii, czy paleodemografii. To także dziedzina, dzięki której jesteśmy w stanie odtworzyć historię ludzkiego życia. Codzienne czynności, odciskają swoje piętno w strukturze i morfologii kośćca, a także zębów. Ale to, co jest czasem tak doskonale widoczne i czytelne na szkieletach ludzkich, niejednokrotnie nie może być odtworzone w przypadku kultur pradziejowych, które swoich bliskich spalały na stosach pogrzebowych. Ciałopalenie czy też inaczej – kremacja, nie należy do zjawisk odosobnionych. Również obecnie coraz częściej bliscy zmarłej osoby wybierają ten rodzaj pochówku. Kości po skremowaniu są bardzo podatne na pęknięcia, a dodatkowo wysoka temperatura powoduje, że się kurczą i odkształcają. Często dla nie-antropologa nie przypominają nawet ludzkiego szkieletu. Jednak dla ludzi w pradziejach, np. dla ugrupowań kultury łużyckiej ciałopalenie było wielogodzinnym pożegnaniem ze zmarłym.

Ryc. 1. Fragmenty kości sklepienia czaszki z grobu ciałopalnego kultury łużyckiej (fot. A. Hałuszko).

Społeczności utożsamiane z kulturą łużycką, żyły w czasach, w których narodziły się nowe systemy religijne i filozoficzne, to czas dużych przemian społecznych i gospodarczych. Możliwe, że w świadomości ówczesnych ludzi doprowadziło to do radykalnych zmian w postrzeganiu świata, a także ich egzystencji. Prawdopodobnie dostęp do unikalnych surowców doprowadził do rozwarstwienia i wykształcenia elit społecznych. Niewątpliwie miało to ogromny wpływ na ukształtowany obrządek pogrzebowy. Obserwowane zjawisko akulturacji, czyli przyswajania tylko wybranych elementów kulturowych od innych społeczeństw, miało niebagatelny wpływ na transformację zachowań grzebalno-rytualnych, nawet dla ludzi żyjących na terenach ościennych. Jednak fundamentalnym pytaniem jest, czy pod wpływem zapoczątkowanych procesów cywilizacyjnych, zintensyfikowanej mobilności oraz zmiany stylu życia, możliwe jest zaobserwowanie przemian rytuałów funeralnych na poziomie bioarcheologicznym.

To co działo się podczas trwania palenia zwłok, a później wybierania fragmentów kości ze zgliszczy spalonego drewna jest tematem wielu burzliwych dyskusji naukowych. Badania bioarcheologiczne, w których biorą udział przedstawiciele dyscyplin przyrodniczych oraz specjaliści badań izotopowych, dostarczają wielu nowych danych. Podstawę dociekań bioarcheologicznych stanowi antropologia fizyczna, z całym warsztatem możliwości badawczych w aspekcie zróżnicowania struktury wieku i płci osobników, oceny paleopatologii i kondycji biologicznej populacji ludzkich, ale także specyfiką i odrębnością badań przepalonych szczątków ludzkich.